ROZDZIAŁ IV.
Co oznacza nazwa ,,Anioły"
I. Zdaje mi się, żem określił, jak należy, co to jest hierarchja. Teraz zamierzam wysławiać hierarchję Aniołów i rozpatrzeć okiem zupełnie uduchowionem czcigodne wyobrażenia, pod jakiemi nam ich ukazuje Pismo św., by poprzez te mistyczne symbole wznieść się do wysokości tych czystych i niebiańskich substancyj, i by w świętem dziękczynieniu oraz z czcią należną Bogu wychwalać zasadę nauki hierarchicznej. Przedewszystkiem należy powiedzieć, że Bóg, substancya przenajwyższa, dokonał dzieła miłości, udzielając wszystkim rzeczom ich własnej essencyi, i podnosząc je aż do bytu: bo przynależy to wyłącznie absolutnej przyczynie, najwyższej dobroci, przywoływać do uczestnictwa w swojej egzystencyi rozmaite stworzenia, każde w stopniu dlań naturalnie odpowiednim. Dlatego to wszystkie stworzenia zależne są od troskliwości opatrznościowej Boga, przyczyny ogólnej i nadessencyonalnej: gdyż nie istniałby wogóle żadna rzecz, gdyby essencya konieczna i pierwsza przyczyna nie była im się udzieliła. To też rzeczy nieożywione przez to samo, że są, uczestniczą w Bogu, który przez wzniosłość swojej substancyi jest bytem wszystkich rzeczy. Rzeczy żyjące uczestniczą w tej energji naturalnie żywej, o tyle wyższej od wszelkiego życia, istoty rozumne i inteligentne uczestniczą w tej mądrości, która przenosi wszelki rozum i wszelki umysł, która jest essencyonalnie i wiecznie doskonała. Jest rzeczą jasną, że z różnych istot te są bliższe Bóstwa, które uczestniczą w niem w bardziej różny sposób.
II. Dlatego to w tem świętem rozdawnictwie essencyj nadziemskich znaczniejszy udział przypadł był porządkom hierarchij niebiańskich, niż stworzeniom, które tylko poprostu istnieją lub które mają zmysły bez rozumu, lub które są, jak my, obdarzone rozumem. Starając się bowiem naśladować Boga, i wśród kontemplacyi transcendentnej tego wspaniałego wzoru uniesione chęcią przeistoczenia się na Jego podobieństwo, czyste duchy otrzymują bardziej obfite skarby łaski; wytrwale, hojne i niezwyciężone w wysiłkach swojej świętej miłości celem wznoszenia się nieustannie coraz to wyżej; czerpiąc z samego źródła światło czyste i niezmącone, przy którem ustawiają się w hufce, żyjące życiem czysto umysłowem. One to, w pierwszym rzędzie i z różnych tytułów, są dopuszczone do uczestniczenia w boskości i wyrażają mniej ułomnie, i w bardziej rozmaity sposób, tajemnicę natury bezgranicznej; stąd pochodzi, że zostały przed innemi i wyjątkowo zaszczycone imionami Aniołów, ponieważ blask Boży im najpierw przypadł w udziale, a za ich pośrednictwem objawienie tajemnic nadnaturalnych danem zostało człowiekowi. Tak więc Aniołowie obwieścili nam prawa Zakonu, jak to pouczają święte księgi. Podobnie też Aniołowie, przed Zakonem i po Zakonie, prowadzili do Boga naszych sławnych przodków, jużto przepisując im prawidła postępowania i wywodząc ich z błędu i życia światowego na prostą drogę prawdy, jużto wskazując im ustrój hierarchji niebiańskiej, albo udzielając im widzeń tajemniczych rzeczy nadludzkich, albo wykładając im przyszłe zdarzenia w boskich proroctwach.
III. Gdyby ktokolwiek mniemał, że Bóg sam się objawił bezpośrednio jakiej świętej osobie, to może się przekonać na podstawie twierdzeń stanowczych Pisma świętego, że nikt na ziemi nie widział i nie zobaczy essencyi wewnętrznej Boga, natomiast te święte wizye ukazują się, przez cześć dla czcigodnego Majestatu, pod osłoną najcudowniejszych symbolów, o ile je tylko natura ludzka może przenieść. Otóż wizye te odbijają jakby wyobrażenia Bóstwa, o tyle przynajmniej, o ile może być podobnem to, co posiada formę, do tego, co nie ma formy, i dzięki temu podnoszą aż do Boga tych, którym zostały udzielone; teologja, w swoim języku pełnym mądrości, nazywa je teofanjami; nazwa całkiem słuszna, bo udzielają one człowiekowi boskiego światła i pewnej znajomości rzeczy boskich.
Otóż sławni patryarchowie otrzymali od duchów niebiańskich wyjaśnienie tych tajemniczych zjawisk. Bo czyż Pismo nie poucza, że Bóg sam dał Mojżeszowi swe święte przykazania, aby nam oznajmić, że Zakon ten był wyrazem tylko innego świętego i boskiego prawa? A jednak nasi nauczyciele twierdzą, że Zakon został nam przekazany przez Aniołów, aby nas pouczyć, że według wymagań porządku wiecznego istoty niższego rzędu będą się wznosić do Boga za pośrednictwem istot wyższego rzędu. Albowiem prawidło to nie odnosi się tylko do wyżej i niżej stojących duchów, ale także do tych, którzy są tego samego rzędu, gdyż najwyższy Sprawca wszelkiego porządku ustanowił, by w każdej hierarchji istniały potęgi pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia, tak by najwyższe były przewodnikami i nauczycielami innych w dziele oczyszczenia, oświecenia i zjednoczenia.
IV. Widzimy więc, że tajemnica miłości człowieczeństwa Jezusa została wprzód objawiona Aniołom, a potem, za ich pośrednictwem, łaska tego poznania zeszła na nas. Arcykapłan Zacharyasz dowiedział się od świętego Anioła Garbjela, że dziecko, które, wbrew wszekiemu oczekiwaniu, urodzi mu się z łaski boskiej, zostanie prorokiem działania boskiego, które Jezus miał miłosiernie wypełnić dla zbawienia świata przez swoje wcielenie. Ten sam posłaniec Boży uwiadomił Maryę, iż w niej się dokona niedający się wyrazić cud wcielenia się Boga. Inny zwiastun oznajmił Józefowi wolę Bożą co do ucieczki do Egiptu, a również co do powrotu do Judei. I całe życie Pana przedstawia obraz tego samego posłuszeństwa Ojcu. Wszakże Ty znasz aż nadto dobrze naukę naszych tradycyj kapłańskich i nie potrzebuję ci przypominać, że to Anioł pokrzepił Jezusa omdlewającego, i że Pan Bóg sam został nazwany Aniołem wielkiej rady, kiedy dla sprawienia szczęśliwego naszego zbawienia zajął miejsce między tłumaczami Bóstwa; albowiem, jak to On sam w tym charakterze powiada, objawił nam wszystko, co słyszał od Ojca.
Pseudo-Dionizy Areopagita ,,O hierarchji niebiańskiej
II. Dlatego to w tem świętem rozdawnictwie essencyj nadziemskich znaczniejszy udział przypadł był porządkom hierarchij niebiańskich, niż stworzeniom, które tylko poprostu istnieją lub które mają zmysły bez rozumu, lub które są, jak my, obdarzone rozumem. Starając się bowiem naśladować Boga, i wśród kontemplacyi transcendentnej tego wspaniałego wzoru uniesione chęcią przeistoczenia się na Jego podobieństwo, czyste duchy otrzymują bardziej obfite skarby łaski; wytrwale, hojne i niezwyciężone w wysiłkach swojej świętej miłości celem wznoszenia się nieustannie coraz to wyżej; czerpiąc z samego źródła światło czyste i niezmącone, przy którem ustawiają się w hufce, żyjące życiem czysto umysłowem. One to, w pierwszym rzędzie i z różnych tytułów, są dopuszczone do uczestniczenia w boskości i wyrażają mniej ułomnie, i w bardziej rozmaity sposób, tajemnicę natury bezgranicznej; stąd pochodzi, że zostały przed innemi i wyjątkowo zaszczycone imionami Aniołów, ponieważ blask Boży im najpierw przypadł w udziale, a za ich pośrednictwem objawienie tajemnic nadnaturalnych danem zostało człowiekowi. Tak więc Aniołowie obwieścili nam prawa Zakonu, jak to pouczają święte księgi. Podobnie też Aniołowie, przed Zakonem i po Zakonie, prowadzili do Boga naszych sławnych przodków, jużto przepisując im prawidła postępowania i wywodząc ich z błędu i życia światowego na prostą drogę prawdy, jużto wskazując im ustrój hierarchji niebiańskiej, albo udzielając im widzeń tajemniczych rzeczy nadludzkich, albo wykładając im przyszłe zdarzenia w boskich proroctwach.
III. Gdyby ktokolwiek mniemał, że Bóg sam się objawił bezpośrednio jakiej świętej osobie, to może się przekonać na podstawie twierdzeń stanowczych Pisma świętego, że nikt na ziemi nie widział i nie zobaczy essencyi wewnętrznej Boga, natomiast te święte wizye ukazują się, przez cześć dla czcigodnego Majestatu, pod osłoną najcudowniejszych symbolów, o ile je tylko natura ludzka może przenieść. Otóż wizye te odbijają jakby wyobrażenia Bóstwa, o tyle przynajmniej, o ile może być podobnem to, co posiada formę, do tego, co nie ma formy, i dzięki temu podnoszą aż do Boga tych, którym zostały udzielone; teologja, w swoim języku pełnym mądrości, nazywa je teofanjami; nazwa całkiem słuszna, bo udzielają one człowiekowi boskiego światła i pewnej znajomości rzeczy boskich.
Otóż sławni patryarchowie otrzymali od duchów niebiańskich wyjaśnienie tych tajemniczych zjawisk. Bo czyż Pismo nie poucza, że Bóg sam dał Mojżeszowi swe święte przykazania, aby nam oznajmić, że Zakon ten był wyrazem tylko innego świętego i boskiego prawa? A jednak nasi nauczyciele twierdzą, że Zakon został nam przekazany przez Aniołów, aby nas pouczyć, że według wymagań porządku wiecznego istoty niższego rzędu będą się wznosić do Boga za pośrednictwem istot wyższego rzędu. Albowiem prawidło to nie odnosi się tylko do wyżej i niżej stojących duchów, ale także do tych, którzy są tego samego rzędu, gdyż najwyższy Sprawca wszelkiego porządku ustanowił, by w każdej hierarchji istniały potęgi pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia, tak by najwyższe były przewodnikami i nauczycielami innych w dziele oczyszczenia, oświecenia i zjednoczenia.
IV. Widzimy więc, że tajemnica miłości człowieczeństwa Jezusa została wprzód objawiona Aniołom, a potem, za ich pośrednictwem, łaska tego poznania zeszła na nas. Arcykapłan Zacharyasz dowiedział się od świętego Anioła Garbjela, że dziecko, które, wbrew wszekiemu oczekiwaniu, urodzi mu się z łaski boskiej, zostanie prorokiem działania boskiego, które Jezus miał miłosiernie wypełnić dla zbawienia świata przez swoje wcielenie. Ten sam posłaniec Boży uwiadomił Maryę, iż w niej się dokona niedający się wyrazić cud wcielenia się Boga. Inny zwiastun oznajmił Józefowi wolę Bożą co do ucieczki do Egiptu, a również co do powrotu do Judei. I całe życie Pana przedstawia obraz tego samego posłuszeństwa Ojcu. Wszakże Ty znasz aż nadto dobrze naukę naszych tradycyj kapłańskich i nie potrzebuję ci przypominać, że to Anioł pokrzepił Jezusa omdlewającego, i że Pan Bóg sam został nazwany Aniołem wielkiej rady, kiedy dla sprawienia szczęśliwego naszego zbawienia zajął miejsce między tłumaczami Bóstwa; albowiem, jak to On sam w tym charakterze powiada, objawił nam wszystko, co słyszał od Ojca.
Pseudo-Dionizy Areopagita ,,O hierarchji niebiańskiej